|
|
||
Dit artikel verscheen in de Plantage Hortus van maart 1997
door Fred Triep
De heggenrank (Bryonia cretica) is de enige vertegenwoordiger van het geslacht Bryonia en ook de enige soort van de familie Cucurbitaceae (komkommerfamilie), die inheems is in Nederland. De meeste planten uit de komkommerfamilie hebben vruchten, die gevuld zijn met grote hoeveelheden sap. Een aantal planten is hierdoor in cultuur gebracht, zoals de komkommer en augurk (vormen van Cucumis sativas), de meloen (Cucumis melo), de watermeloen (Citrillus lanatus) en de kalebas (Cucurbita spec.). De heggerank is in vergelijking met de eerder genoemde planten een buitenbeentje, hij heeft namelijk rode bessen.
De meeste soorten uit de ongeveer 800 soorten tellende komkommerfamilie komen uit warmere en drogere streken dan Nederland. De heggenrank zal je in Nederland ook niet aantreffen in onbeschutte plekken. Het is een plant, die voornamelijk aangetroffen wordt in heggen en struwelen. De plant vormt onder de grond een grote en dikke knolvormige wortelstok, die in het voorjaar uitloopt met stengels, die enkele meters lang worden. Deze stengels dragen 3 tot 5 lobbige bladeren, die verspreid op de stengels staan. De stengels bezitten naast de gewone bladeren ook nog ranken, waarmee de stengels zich vasthouden aan struiken bij het omhoogklimmen.
 |
 |
De
grote foto's zijn respectievelijk 56 kB, 103 kB en 161 Kb groot
Helemaal links en links: Klimmende heggenrank planten uit de
duinen ten zuiden van Zandvoort |
 |
In de oksels van de bladeren verschijnen vanaf mei de trosvormige bloeiwijzen. De heggenrank is tweehuizig, dat betekent dat de plant aparte "mannelijke" en "vrouwelijke" vormen kent. De oude soortaanduiding 'dioica' wijst erop, dat de plant uit twee verschillende exemplaren bestaat. De bloemen vallen voor de mens waarschijnlijk minder op dan voor de insecten, want ze zijn groenachtig wit. De meeste planten met groenachtige bloemen worden door de wind bestoven. Dat geldt niet voor de heggenrank. Waarschijnlijk reflecteren de bloemen een bepaalde golflengte van het licht, die insecten beter zien dan mensen, want er zijn insecten die speciaal naar deze bloemen toekomen en het stuifmeel overbrengen. Een van die insecten is de zeldzame heggenrankbij.
De bessen zijn zo groot als een erwt en rood van kleur. Ze zijn niet eetbaar voor mensen, maar des te meer voor de larven van de heggenrankboorvlieg.
De wortelknol bevat een laxeermiddel, dat zeer giftig is. Vanaf de veertiende eeuw is de heggenrank bekend als een tegengif tegen lepra. In de vlezige wortelstok zit een melkachtige vloeistof, die een walgelijke en bittere smaak heeft. Het zou zuiverend werken en het werd gebruikt tegen hoesten, verstopping, hoofdpijn en reumatische pijn. Het was vroeger een favoriet medicijn van kruidendokters en het wordt tegenwoordig nog gebruikt in homeopathische mengsels. Extracten van plantedelen van verwante soorten van de heggenrank, zoals van de bitterappel (Cucumis colocynthis) worden tegenwoordig nog als medicijn gebruikt.
De heggenrank treft u in de hortus aan in de buitenste ring van het halfrond en in de medicinale kruidentuin.
Links
Meer informatie over de heggenrank kunt u onder andere vinden op:
Deze pagina is het laatst aangevuld op maandag
28 augustus 2006.
Voor aanvullingen of reacties, stuur mij een email:
email: Fred Triep