|
|
||
Dit artikel verscheen in de Plantage Hortus van september 2001
door Fred Triep
In dit nummer over parasieten wil ik aandacht schenken aan de maretak. De maretak (of mistletoe of vogellijm), Viscum album is één van de 1300 soorten uit de Loranthaceae (vogellijmfamilie).
Bijna alle soorten (met uitzondering van de soorten van het geslacht Nuytsia) wortelen op struiken of bomen. Het zijn geen volledige parasieten, maar halfparasieten. Van de gastheer gebruiken ze alleen zijn water en zijn anorganische zouten. Suikers en zetmeel maken ze zelf uit koolstofdioxide, omdat ze wel bladgroen bezitten. De familie Loranthaceae heeft zijn grootste verbreiding in de tropen en de subtropen. Het aantal soorten, dat in de gematigde streken voorkomt is klein. In streken, waar de winters erg koud zijn worden geen soorten van deze familie aangetroffen.
 |
Klik op de thumbnails voor
gedetailleerde foto´s (respectievelijk 175 en 45 Kb) Foto links: Een plukje maretak, dat uit een boom is gehaald Foto rechts: Detail van 2 vertakkingen Foto's: Fred Triep |
 |
De noordgrens van de maretak loopt over Nederland. In Zuid- Limburg kunt u hem regelmatig aantreffen in de kruinen van bomen, maar meer naar het noorden slechts sporadisch. Evenals de andere soorten van deze familie blijft de maretak ook in de winter groen. De struik wortelt hoog in de stammen van populieren, appelbomen of meidoornstruiken. Vanuit de wortelvoet is de stengel op regelmatige afstanden dichotoom vertakt, elk seizoen wordt er op het groeipunt een tweetal nieuwe stengelscheuten gevormd. Deze gaffelvormige groeiwijze wordt beschouwd als een 'symbool van de geboorte'. Tijdens de kerstdagen wordt de maretak opgehangen in een deuropening of aan een lamp. Ieder die er nietsvermoedend onder staat mag ongevraagd worden gekust. Het valt te bezien of dat nog iets te maken heeft met dat symbool.
 |
Klik op de thumbnail voor een
gedetailleerde foto (57 Kb) Foto: Maretak in een boom in een tuin in de Auvergne (Frankrijk) Foto: C.M. Meijers |
Aan het einde van de laatste stengelscheuten ontstaan twee spatelvormige bladeren, die zonder bladsteel aan de stengels zitten. De bladeren zijn leerachtig en parallelnervig. De maretak is tweehuizig, er zijn planten met mannelijke en planten met vrouwelijke bloempjes. De kleine geel- groenachtige bloempjes verschijnen aan de stengeluiteinden in het vroege voorjaar (maart tot mei), voordat de bladeren van de gastheerboom zijn uitgelopen. In het najaar ontstaan de witte bessen aan de maretak, die door vogels (met name de lijster) worden verspreid. De zaden worden in het spijsverteringskanaal van de vogels niet verteerd, maar komen samen met de taaie kleefvloeistof rondom het zaad (= vogellijm) op takken terecht.
 |
Klik op de thumbnail voor een gedetailleerde
foto (130 Kb) Foto: Maretak met witte bessen Foto: Gonny de Haan |
Op de homepage van de Belg Charles Declerck vindt u informatie, hoe u deze plant zelf kunt kweken uit zaad en hoe u deze plant op een eik of een beuk kunt planten.
De maretak heeft in Europa altijd een mystieke betekenis gehad. Volgens de druïden had deze plant geneeskracht, in de Keltische taal betekent maretak "geneest allen". Het zou niet alleen ziekten genezen, maar ook vruchtbaar maken en mensen beschermen tegen hekserij. Uit moderne onderzoeken blijkt, dat medicijnen gemaakt van de maretak een gunstige invloed hebben op bepaalde ziekten. Waterige extracten van de maretak stimuleren de insulineproducerende cellen van de alvleesklier om insuline te maken.
Maretakpreparaten worden ook gebruikt in de bestrijding van kanker. Een bekend maretakpreparaat is Iscador, waarvan de toepassingen tegen kanker uitgebreid besproken worden op een Canadese homepage. Met name de eiwitten viscumine en viscotoxine uit de maretak zouden de witte bloedcellen stimuleren. Sommige wetenschappers hebben hun twijfels over de positieve resultaten, omdat Iscador vaak in combinatie met chemotherapie en bestraling wordt gebruikt.
Naast de positieve invloed op kanker en diabetes zou de maretak ook helpen tegen hoge bloeddruk en rheumatische arthritis.Wilt u veel maretakken zien in een natuurlijke omgeving? In Nederland komt de
maretak vrijwel uitslijtend voor in het Zuid- Limburge krijtlandschap. In het
dagblad De Limburgerrond Kerst 2000 verscheen een elf kilometer lange wandeling
door het 'mistletoeparadijs' tussen Mheer en Gravenvoeren. Deze wandeling werd
in de Limburger beschreven als kerstwandeling voor geliefden, maar ook
liefhebbers van de Asterix- strip kunnen volop genieten.
Ook in het Geuldal kunt u de maretak aantreffen. De onderstaande foto's geven
hiervan een voorbeeld.
 |
Klik op de thumbnails voor
gedetailleerde foto´s (respectievelijk 121 en 88 Kb)
Foto links: Bomen in het Geuldal ten westen van Valkenburg
met daarin maretakken |
 |
Naast de maretak vinden we nog enkele andere halfparasieten onder de planten in Nederland, namelijk de walstrobremrapen, de grote ratelaar en de stijve ogentroost. Halfparasieten moeten niet verward worden met epifyten. Epifyten zijn planten, die op bomen wortelen zonder daarbij "stoffen" van de boom te gebruiken. Epifyten gebruiken hun onderstam alleen maar als verankering.
In de Hortus kunt u de maretak vinden langs het pad van het eerste kleine kasje.
Literatuur
Vernon Heywood
Bloeiende planten van de wereld
Elsevier 1979
E.J. Weeda, R. Westra, Ch. Westra en T. Westra
Nederlandse Oecologische Flora- Wilde Planten en hun relatie, deel 1
IVN in samenwerking met de Vara en de Vewin
Erick Vermeulen
Maretak
In de rubriek "Nieuwe Media"
Natuur & Techniek, jaargang 66, 1998, nr 12
Neerlands tuin- mistletoe, Viscum Album
Mistletoe, een aparte versiering
Lei Coopmans
Wandelen in het mistletoeparadijs tussen Mheer en Gravenvoeren
Dagblad De Limbuger, 23 december 2000
Charles Declerck
Maretak - The Mistletoe - Le Gui (Viscum album L)
Links
Meer informatie over de maretak kunt u onder andere vinden op:
Deze pagina is aangevuld (met foto's) op donderdag
4 mei 2006.
Voor aanvullingen of reacties, stuur mij een email:
email: Fred Triep
| Terug naar (return to): | Terug naar: |