Slangenkruid is één van de ongeveer dertig soorten uit het geslacht Echium. Dit geslacht behoort tot de familie Ruwbladigen (Boraginaceae). De planten uit deze familie zijn behaard op stengels, bladeren en zelfs de bloeiwijzen. De familie bestaat uit ongeveer twee duizend soorten. Ze groeien vanaf de poolstreken tot in de tropen. Het merendeel van de soorten komt echter uit de gematigde streken van het Noordelijk halfrond, met als centrum het Middellandse Zeegebied. Het verspreidingsgebied van het slangenkruid (E. vulgare) loopt van west Europa tot in Centraal Azië. In Nederland wordt deze plant voornamelijk in de kalkrijke duinen aangetroffen

	Klik op de thumbnails als je de grote foto's (respectievelijk 166 Kb, 61 Kb en  51 Kb) wilt zien Links boven: Een slangenkruidplant in de Kennemerduinen Links onder: Een bloeistengel van een slangenkruidplant Rechts: Detail van enkele bloempjes van een slangenkruidpluim (foto's : Fred Triep)

Slangenkruid is een één of tweejarige plant, afhankelijk van het tijdstip van het uitlopen van het zaad. Als het zaad ontkiemt, wordt er eerst een bladrozet gevormd. De bladeren van het bladrozet zijn lang en dun, tot maximaal 20 cm lengte. Als het zaad in het voorjaar is ontkiemd, dan kan er in de zomer nog een bloeistengel worden gevormd, anders gebeurt dat de zomer daarop. De bloeiwijze is een pluim, met kleine blauwe bloempjes. In tegenstelling tot alle andere soorten uit de familie Boraginaceae, zijn de bloemen bij het geslacht Echium onregelmatig. Doordat de bloempjes schuin naar boven zijn gekeerd, zijn ze tweezijdig symmetrisch. De bloemvorm is een vijfdelige kelk en een vijfdelige kroon. De vijf meeldraden groeien eerst uit en pas  daarna de stamper, waardoor zelfbestuiving wordt voorkomen. De uitgegroeide stamper hangt buiten de bloem en is aan het einde gevorkt en lijkt op een slangentong. De bloemen worden bezocht door bijen, vlinders en zweefvliegen. Nadat er vruchtjes zijn gevormd, sterft de plant af.

Slangenkruid komt evenals een groot aantal andere soorten uit de familie Boraginaceae vooral voor op zonnige open plekken, die gauw warm worden. In de duinen vinden we deze mooie plant op zogenaamde ruderale standplaatsen: omgewerkte grond, langs paden en wegen en bij konijnenholen Vaak is deze grond humusarm, maar stikstofrijk. E. vulgare wordt dikwijls samen met de teunisbloem (Oenothera ssp.) en andere één- of tweejarige planten aangetroffen.

Het geslacht Echium heeft op de Makaronesische archipel (Canarische eilanden, Madeira en Azoren) een grote radiatie in soorten opgeleverd, waarbij er per eiland een andere Echiumsoort gevonden wordt. Deze situatie is vergelijkbaar met die van de vinken op de Galapagoseilanden en is een voorbeeld hoe geografische isolatie een rijkdom aan soorten kan opleveren. In tegenstelling tot de één- of tweejarige planten van het vastenland van Europa, zijn die van deze eilanden meerjarige gewassen met een verhoutende stam.
De onderstaande foto's zijn gemaakt van Echium soorten op Madeira.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's (152, respectievelijk 70 Kb) wilt zien Links: Een meerjarige Echium soort op Madeira Rechts: Bloeipluim van de Madeiraanse soort Echium nervosa (foto's : Fred Triep)

Op het Canarische eiland La Palma komt de soort Echium webbii voor. Een exemplaar van deze soort staat in het woestijngedeelte van de Drie Klimaten Kas.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's (respectievelijk 169 Kb en 161 Kb) wilt zien Links: Echium webbii in het woestijndeel van de Drie Klimatenkas van de Hortus Rechts: De overhangende bloeistengel (bijna uitgebloeid) van E. webbii (foto's : Fred Triep)

Een groot aantal soorten uit het geslacht Echium wordt als sierplant gebruikt. Deze planten alkaloïden bevatten alkaloïden, waardoor ze kunnen worden gebruikt als medicijn. Van de bladeren van E. vulgare worden een thee getrokken,. die helpt tegen koorts en hoofdpijn.  Essences van andere Echium soorten (bijvoorbeeld E. fastuosum) zouden helpen tegen depressies.

In de Hortus kunt u het Slangenkruid in het duinven vinden.

Literatuur

Vernon Heywood
Bloeiende planten van de wereld
Elsevier, 1979

E.J. Weeda, R. Westra, Ch. Westra en T. Westra
Nederlandse Oecologische Flora- Wilde Planten en hun relaties
IVN

Westhoff, V, P.A. Bakker, C.G. van Leeuwen en E.E. van der Voo
Wilde Planten- Flora en vegetatie in onze natuurgebieden
Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten, 1970

Echium Welcome Page
Website van de Turnpike Cottage in Devon (Mike Burgess & John Langston)
http://www.turnpike.fsbusiness.co.uk/Index.htm

Echium Flower Essence for Despair, Hopelessness, and Giving Up
http://www.nmessences.com/essences/echium.html

Echium Vulgare page
Missouri flora web page van Dan Tenaglia
http://www.missouriplants.com/Bluealt/Echium_vulgare_page.html

Aussaat- und Kulturhinweise für Makaronesische Echium Arten (Natternköpfe)
http://www.rareplants.de/plants/sowing_cultivation/d_sowing_cultivation_echium.htm

Links

Meer informatie over de slangenkruid kunt u onder andere vinden op:

• SoortenBank.nl : Planten en Bomen : Slangenkruid - Echium vulgare