De aardappel (Solanum tuberosum) behoort tot de familie Solanaceae (Nachtschadefamilie). Tot deze familie behoren ongeveer 100 geslachten en 2500 soorten. Andere bekende voedingsgewassen uit deze familie zijn de tomaat (Solanum lycopersicum), aubergine (Solanum melongena)  en de diverse pepersoorten (Capsicum), waaronder Spaanse pepers en paprika (Capsicum annuum). De planten uit deze familie zijn kruiden en heesters, die over de hele wereld gevonden worden. De bladeren zijn verspreid, enkelvoudig of gedeeld. Het geslacht Solanum telt waarschijnlijk meer dan duizend soorten en is over de gehele wereld verspreid. De aardappelplant heeft veervormig samengestelde bladeren.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's (respectievelijk 160 Kb en 133 Kb) wilt zien. Links: Een aardappelplant met witte bloemen, gefotografeerd in Bretagne Rechts: Detail van een aardappelplant, gefotografeerd in Bretagne Foto's : Fred Triep

De bloemen zijn vijftallig en bezitten een vergroeide bloemkroon, die wit of paars is.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's (respectievelijk 66 Kb en 92 Kb) wilt zien. Links: De witte bloemen van een aardappelplant Rechts: De paarse bloemen van een aardappelplant Foto's : Fred Triep

De vrucht is een bes. Slechts een deel van de soorten uit dit geslacht vormt knollen, de planten die dat doen behoren tot de serie Tuberosa. Deze knolvormende soorten komen voor in Mexico en het Andesgebergte.

Gifgevaar

De aardappelplant is giftig, evenals veel andere planten uit de Solanaceae. De aardappelknollen zijn dat niet of nauwelijks. Daarnaast wordt de aanwezige gifstof, solanine, door koken onschadelijk gemaakt.
De aardappel is afkomstig van Zuid- Amerika, waar hij groeit in de bergen van Colombia, Peru en Bolivia. De oorspronkelijke aardappelplanten uit de Andes, zoals de nu nog gekweekte soort Solanum stenotomum, vormden aardappelen die bitter smaakten en klein van stuk waren. Door hybridisatie met andere soorten is de huidige aardappel (Solanum tuberosum) ontstaan. Door selectie op grotere aardappelen en kleinere productie van solanine heeft men de giftigheid van de aardappel kunnen verminderen en de eetbaarheid vergroot.

De verspreiding van de aardappel

De Spanjaarden brachten de aardappel naar Europa, in 1573 werd hij gekweekt rondom Sevilla. Hij bereikte de Noordelijke Nederlanden pas rond 1700. Daarna is de opmars snel gegaan en werd deze voedingsknol volksvoedsel.

Armeluisvoedsel

Aardappelen bevatten in vergelijking met andere koolhydraatleveranciers relatief weinig koolhydraten, maar 19 % van het gewicht is koolhydraat. Bij andere voedingsknollen, zoals bataat (26,5 %), cassave (32 %) en yam (24 %), is een groter aandeel van het gewicht als koolhydraat beschikbaar. Maar de bataat, cassave en yam kunnen niet in gematigde streken verbouwd worden. Ook ten opzichte van granen leveren aardappelen per kilo minder koolhydraten op, maar de opbrengst van aardappelen per hectare is veel groter dan van granen. De aardappel is een geschikt voedingsgewas voor natte en kille klimaten, ook op relatief arme grond kan hij verbouwd worden. Daardoor is hij bij uitstek armeluisvoedsel geworden.

Ziekten

De aardappelplant is gevoelig voor ziekten, waaronder de aardappelziekte (veroorzaakt door de schimmel Phytophtora infestans) en bruinrot (veroorzaakt door de bacterie Pseudomonas solanaceasum). In de negentiende eeuw was de aardappel ook volksvoedsel in Ierland. Toen de Phytophtora schimmel de aardappeloogst van 1845 en 1846 deed mislukken, veroorzaakte dat grote problemen. Door de daarop volgende strenge winter betekende dat honger voor veel arme Ieren en de emigratie naar Amerika.

De oogst

De aardappeloogst gebeurt tegenwoordig geheel gemechaniseerd. De aardappelen zijn in ruggen gepoot en de aardappelrooier glijdt over de ruggen, haalt de aardappelen met de grond uit de rug en scheidt dan de aardappelen van de rest door bewegen en schudden.

Klik op de thumbnail als je de grote afbeelding (103 Kb) wilt zien. Links: Een schematische tekening van een aardappelrooier van DeWulf (afkomstig uit de scriptie van twee Belgische studenten: modulair verstek aardappelrooier )

Een geplante pootaardappel levert gemiddeld 15 nieuwe aardappelen op.

Onderzoek

In Wageningen (potato city!) worden tientallen soorten gekweekt voor onderzoek. Bij de leerstoelgroep Biosystematiek van Wageningen Universiteit wordt onderzoek gedaan aan de wilde verwanten van de aardappel, een groep knolproducerende soorten die groeien van Mexico tot in Zuid Amerika, voornamelijk in het Andesgebergte. Deze wilde verwanten zijn van belang voor het verbeteren van de aardappel door het inkruisen van nieuwe eigenschappen.

Ook de Hortus in Nijmegen is gespecialiseerd in Solanaceae. Ook daar heeft men veel soorten aardappels.

De wilde verwanten van de aardappel Foto's van Solanumsoorten uit de: Botanische tuin van Wageningen Hortus van Amsterdam Botanische tuin van Gijon
	Solanum brevicaule	Solanum brevicaule (bloem)	Solanum bulbocastanum	Solanum bulbocastanum (bloem)	Solanum chacoense
	Solanum citrillifolium	Solanum citrillifolium (bloemen en vruchten)	Solanum dulcamara (bitterzoet)	Solanum dulcamara (bloermen)	Solanum lycopersicum (tomaatplant)
	Solanum lycopersicum (onrijpe vruchten, tomaten)	Solanum nigrum (zwarte nachtschade)	Solanum migrum (bloem)	Solanum pennelli (wilde tomaat)	Solanum quitoense (Quito tomaat)
	Solanum quitoense (Quito tomaat)	Solanum quitoense (bloemen)	Solanum tuberosum var. Bolita (Zuid Amerikaanse aardappel)

In de Hortus in Amsterdam wordt de aardappelplant gebruikt in het basisscholen/educatieproject `Waar komt de chocola vandaan?'

Literatuur

C. Kalkman
Planten voor dagelijks gebruik- botanische achtergronden en toepassingen
Redactie en bewerking: M.M.Nauta, R. van der Meijden
KNNV uitgeverij
ISBN 90- 5011- 159- 9 

Stevens, P.F. (2001 en later).
Angiosperm Phylogeny Website, Versie 6, Mei 2005
http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/

Aardappel.startpagina.nl
http://aardappel.startpagina.nl/

Re: Mogen geschiedenis boeken op school herschreven worden ?
http://nl.nntp2http.com/geschiedenis/2006/11/f18129166b8d78e3d25c6f1249ca9627.html

Deze pagina is voor het laatst aangevuld op zaterdag  30 oktober 2010.

Voor aanvullingen of reacties, stuur mij een email:

email: Fred Triep
 

Terug naar (return to): startpagina Botanie Website the English summary of Botany Website

Terug naar: de bovenkant van de pagina Fred Triep's homepage (hoofdpagina)