De zoete aardappel (bataat)- Een tropische groente

Weinig producten  die door zoveel mensen op aaarde worden gegeten als de aardappel. Tussen 2011 en 2913 is er volgens de Voedsel- en Landbouwiorganisatie (FAO) van de Verenigde Naties  374 miljoen ton aardappelen geproduceerd. Naast de aardappel kennen we ook de zoete aardappel: de bataat. De productie van deze knol bedroeg in dezelfde periode ongeveer 104 miljoen ton.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's wilt zien. Links: Een tekening van de zoete aardappel Rechts: De zoete aardappel groeit in de Educatieve of Vlinderkas van de Hortus Botanicus Foto's : Fred Triep

De zoete aardappel is geen verwant van de gewone aardappel. De bataat is het ondergronds deel van een soort uit de windefamilie (Convolvulaceae), namelijk Ipomoea batatas. De planten uit de windefamilie hebben verspreide bladeren langs de stengel en regelmatige gevormde vijfdelige bloemen: vijf bloemkroonbladen, vijf kelkbladeren en 5 of 10 meeldraden. Bekende planten uit deze familie zijn in Nederland de soorten uit het geslacht Convolvulus, de akkerwinde (C. arvensis), zeewinde ( C. soldanella), haagwinde (C. sepium) en de gestreepte winde (C. sylvatica). Het is een kosmopolitische familie die ongeveer 1600 soorten telt. Tot het geslacht Ipomoea worden ongeveer 300 tot 500 soorten gerekend. Net als de meeste planten uit deze familie zijn het klimmers. De opvallende schotelvormige bloemen van de planten uit dit geslacht zijn meestal één dag open, vandaar dat ze ook dagwindes genoemd worden. Veel soorten uit dit geslacht worden ook als sierplant gekweekt, zoals de paarse prachtwinde (Ipomoea purpurea). Op veel tropische stranden vindt men de geitenhoefwinde (Ipomoea pres-caprea), een kruipende plant met bladeren die op een geitenhoef lijken. Deze plant verspreidt zich over de zeeën doordat de zaden blijven drijven. Hij kan op elke stengelknoop wortelen, waardoor hij het zand goed vastlegt.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's wilt zien. Links: Een bloeiende paarse prachtwinde (Ipomoea purpurea) Rechts: De geitenhoefwinde (Ipomoea pres-caprae) op het strand van Mananjary (Madagaskar) Foto's : Fred Triep

Bladeren als groente

De bataat (Ipomoea.batatas) komt oorspronkelijk uit Zuid- Amerika. Door de Spanjaarden en later de Portugezen brachten dit voedingsgewas naar Zuidoost- Azië, waar het een belangrijk voedingsgewas werd. In Polynesië en Nieuw Guinea kenden ze al eerder de zoete aardappel. Hij is daar mogelijk al eerder aangevoerd over de Stille Oceaan.
In Nederland wordt zoete aardappel, die van nature alleen in tropische  en subtropische streken gedijt, nog niet veel gegeten, hoewel hij steeds populairder wordt. In de Surinaamse keuken is de bataat een belangrijk product. De grootste producent van zoete aardappelen is China, waar ongeveer zeventig procent van alle bataten op de wereld geteeld wordt.
De bataat heeft aan zijn lange stengels hartvormige bladeren, die gaaf of gelobd zijn. De vorm van bladeren kan sterk variëren. De bladeren kunnen als bladgroente gegeten worden en bevatten veel vitamine C. In de bladoksels verschijnen de grote klokvormig bloemen, die een kleurverloop van wit naar paars hebben.
De zoete aardappel vormt knollen aan zijn bijwortels, waarin reservevoedsel wordt opgeslagen waaruit de plant later weer kan opgroeien. Deze voedingsbron wordt  door de mens vrijwel uitsluitend vegetatief vermeerderd. De knollen zijn variabel, de schil kan wit, geel-oranje, bruin of paars zijn. Er zijn ook verschillen in zoetheid. Na de oogst is de zoete aardappel beperkt houdbaar. Daarom oogsten zelfvoorzienende boeren steeds maar een kleine deel van hun knollen.

Beter voor diabetici?

Alle windesoorten hebben als reservevoedsel geen zetmeel, maar inuline. Inuline is een polysacharide, opgebouwd uit fructose eenheden. Dit in tegenstelling tot zetmeel, dat uit meerdere glucosemoleculen bestaat. Inuline kan niet door de enzymen in de mond en de dunne darm (amylase) afgebroken worden. De afbraak van inuline begint pas in de dikke darm, waar sommige bacteriën enzymen uitscheiden die de grote moleculen kunnen afbreken tot fructose. De verteringsproducten van de zoete aardappel worden daardoor later opgenomen dan die van de gewone aardappel. Dat zou volgens sommigen beter zijn voor diabetici. Het gebruik van zoete aardappelen stimuleert de groei van bacteriën die de inuline omzetten en daardoor verandert de darmflora. De bataat bevat ook kleine hoeveelheden van de suiker raffinose, dat ook niet in de mond of de dunne darm afgebroken kan worden. Evenals inuline wordt het door bacteriën in de dikke darm afgebroken. De afbraakproducten van de bacteriën, die betrokken zijn bij de omzettingen van inuline en raffinose,  zijn onder andere waterstof en koolstofdioxide. Deze gasproductie kan bij sommige personen tot flatulentie (winderigheid) leiden. De vormen van de bataat met geel of oranje vlees bevatten ook veel vitamine A.

Op de deelwebsite Allerhande van supermarkt Albert Heijn kunt u veel gerechten met zoete aardappelen vinden. De bataat kan in zowel zoete als hartige gerechten gebruikt worden.

In de Hortus treft u de zoete aardappel aan in de Vlinderkas.

Literatuur

C. Kalkman
Planten voor dagelijks gebruik- Botanische achtergronden en toepassingen
KNNV

Zoet aardappel- Wikipedia
https://nl.wikipedia.org/wiki/Zoete_aardappel

Inuline- Wikipedia
https://nl.wikipedia.org/wiki/Inuline

Petsakos, A, Hareau, G, Pradel, W, and Suarez, V>
Forecasting Potato and Sweetpotato Yields for 2050
International Potato Center, 2016

Zoete aardappel- multi culi aarddappel
https://www.ah.nl/allerhande/recepten/R-L1383828753841/zoete-aardappel 

Gevulde zoete aardappel met quinoa van Fooddeco
http://www.ah.nl/allerhande/recept/R-R1188718/gevulde-zoete-aardappel-met-quinoa-van-fooddeco

Deze pagina is nieuw aangemaakt op maandag 22 januari 2018.