De wijnstok (druif)

Een ingekorte versie van dit artikel verscheen in de Hortuskrant van maart 2009

door Fred Triep  

Darwin was geïnteresseerd in klimplanten en correspondeerde met Hugo de Vries over deze planten. Aandacht voor Vitis vinifera (wijnstok) is dus gerechtvaardigd. Een stokoude plant die - niet alleen vanwege de wijn - de moeite waard is

Het geslacht Vitis behoort met nog 14 andere geslachten tot de wijnstokfamilie of Vitaceae. Deze familie bestaat uit kruiden heesters en bomen, die we klimplanten kunnen noemen. De wijnstok, waar de druiven vandaan komen en waarvan de wijn van gemaakt wordt, is één van de ongeveer 65 soorten uit het geslacht Vitis. De wilde wijnstok komt waarschijnlijk uit het gebied van het Midden Oosten en het Oostelijke deel van het Middellands Zeegebied. De wijnbouw is zeker al 5000 jaar oud en de deze begon in het gebied tussen de Zwarte Zee en de Kaspische Zee.

De Vitaceae, een oude familie

Deze familie ontstond waarschijnlijk in de geologische periode Krijt, ongeveer 110 miljoen jaar geleden. In de nieuwste indelingen volgens de Angiosperm Phylogeny Group neemt deze familie een aparte plaats in, met weinig directe verwanten. Bijna alle planten uit deze familie hebben ranken, waardoor ze als klimplant omhoog kunnen groeien. Een rank is een orgaan, dat zich kan oprollen en dat een tak aan een steun kan binden. De ranken van Vitaceae zijn vertakt en staan - kenmerkend voor deze familie - tegenover de bladeren.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's (respectievelijk 88 Kb en 64 Kb ) wilt zien.

Links en rechts: Druivenloten met ranken

Foto's: Fred Triep

De mannelijke en vrouwelijke bloemen zitten apart

De bladeren van de druif zijn handvormig en aan de onderkant behaard. De bloempjes van de druif zijn klein en groen. Ze zitten in gedrongen pluimen. Hieruit ontstaan aan het einde van de zomer de druiventrossen. Bij de gedomesticeerde druif zitten de mannelijke en de vrouwelijke bloempjes apart, maar op dezelfde plant. Men spreekt dan van eenhuizige planten. Bij de wilde soorten zitten de geslachten op verschillende planten, deze planten noemt men tweehuizig. De mens heeft door selectie de eenhuizigheid versterkt en de vorming van grotere druiven gestimuleerd.

Snoeien van de wijnstok voor groter druiven

De druif vormt lange en korte loten. De lange loten verhouten en daarop ontstaan elk jaar de nieuwe kruidachtige stengels met bloemen en druiventrossen. Om de druiven gemakkelijk te kunnen plukken, moet de wijnboer de lange loten elk jaar snoeien. Wijnbouw vindt plaats op de wereld, waar de gemiddelde jaartemperatuur tussen de 10° en 20° is. De verschillende rassen (zoals de Riesling, Gamay of Chardonnay) zijn in de diverse wijnbouwgebieden veredeld om zo groot mogelijk druiven met zo veel mogelijk suiker er in te verkrijgen.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's (respectievelijk 88 Kb en 64 Kb ) wilt zien.

Links: Een vrouw snoeit de druivenloten in de Corgo vallei in Portugal
Rechts: Druivenplant met trossen witte druiven er aan (Portugal, ten noorden van Braganza)
Helemaal rechts: Druivenplant met trossen met blauwe druiven er aan (Corgo vallei, Portugal)

Foto's: Fred Triep

In Noord- Amerika komen de wilde druivensoorten V. labruscar (fox grape) en V. aestivalis voor. Deze soorten zijn gebastaardiseerd met de Europese V. vinifera en daarbij kwamen andere eigenschappen in de huidige wijnstok binnen.

De wijnbereiding

Witte wijn kan zowel uit groene als paarse druiven gemaakt worden. Om witte wijn te maken, verwijdert men na het uitpersen de schillen en de pitten uit de most. Rode wijn krijgt men, als men de schillen van de paarse druiven mee laat gisten in de most. Deze schillen leveren anthocyanen en tanninen aan de rode wijn. Omdat op de schillen van druiven gistcellen voorkomen, gaat de most vrij snel vergisten.

Klik op de thumbnails als je de grote foto's (respectievelijk 88 Kb  en 64 Kb ) wilt zien.

Links: De schrijver van dit verhaal perst druiven op het landgoed Casa Tolba in de Povlakte
Foto: Norman Tolba

Helemaal rechts: De druiven worden door de vijzel onder in de pers kapot gemaakt
Foto: Fred Triep

In de Hortus groeien enkele druivensoorten. Tegen het Hugo de Vriesgebouw groeit Vitis davidii uit China en regen de Oranjerie Vitis coignetiae. Aan het eind van het Hugo de Vriesgebouw en in het hek langs de Oranjerie groeien nog twee andere druivensoorten: Vitis amurensis en Vitis vinifera. 

Klik op de thumbnails als je de grote foto's (respectievelijk 88 Kb en 64 Kb ) wilt zien.

Links: Wijngaarden langs de hellingen van het Ahrdal in Duitsland

Rechts en helemaal rechts: Wijnbouw in de Corgo vallei in noord Portugal

Foto's: Fred Triep

Verzorging

Heeft u vragen over de verzorging van deze planten? Die kunt u stellen op mijn forum over de verzorging van planten. Misschien weet iemand het antwoord of staat er reeds een antwoord voor u.

Literatuur

C. Kalkman
Planten voor dagelijks gebruik- botanische achtergronden en toepassingen
Redactie en bewerking: M.M.Nauta, R. van der Meijden
KNNV uitgeverij
ISBN 90- 5011- 159- 9

On the Movements and Habits of Climbing Plants. By CHARLES DARWIN, Esq., F.R.S., F.L.S. &c.1
http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F1733&viewtype=text&pageseq=1

Stevens, P. F. (2001 onwards).
Angiosperm Phylogeny Website. Version 8, June 2007
http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/



Deze pagina is het laatst aangepast op zaterdag 19 december 2009

Voor aanvullingen of reacties, stuur mij een email:

Stuur je reactie ! email: Fred Triep