De Klit (Arctium) -  Hoe de klit de ruimte veroverde

De meeste mensen zijn er wel eens mee in aanraking geweest: klitten of klissen. De vruchten (klissen) van deze planten blijven gemakkelijk aan je kleren hangen als je door de natuur loopt.

Klitten zijn twee- tot meerjarige planten uit de familie Asteraceae of Samengesteldbloemigen. In het eerste jaar wordt een bladrozet gevormd en een lange penwortel. In het tweede jaar kunnen de planten bloeistengels vormen. De bloeiwijzen bij deze familie bestaat uit bloemhoofdjes, die een bloembodem hebben met daarop vele bloempjes. Bij de Asteraceae komen drie soorten bloempjes voor, lint- , straal-, en buisbloemen. Bij de Klit komen alleen buisbloemen voor.

Het geslacht Arctium, waartoe de klit behoort,  is over Europa, Azië en Noord- Amerika verspreid. In Nederland komen vier soorten uit dit geslacht voor, namelijk grote klit (Arctium lappa), gewone klit (A. minus), donzige klit (A. tomentosum) en bosklit (A. nemorosum). Je vindt deze planten vooral in bermen, ruigten en open plekken. Het onderscheid tussen de meest voorkomende soorten A. lappa en A minus is moeilijk. Bij de gewone klit komen planten voor, die groter zijn dan van de grote klit. De bladeren van beide soorten zijn rond tot ovaal en lijken op elkaar. De grote klit heeft aan de onderste bladeren stelen, die met merg gevuld zijn en de bloemhoofdjes hebben een duidelijk bloeisteel. De gewone klit daarentegen heeft aan de rozetbladeren, bladstelen die hol zijn. De bloeistelen zijn klein of vrijwel afwezig. Bij beide soorten sterven de bladrozetten in de winter af en na de winter wordt een nieuw bladrozet gevormd en dan groeien de planten uit tot bloeibare planten.

Klittenband

De klit ligt aan de basis van een nieuw product. Toen de.Zwitser George de Mestral in 1941 zijn dagelijkse wandeling met zijn hond maakte, verbaasde hij zich over de klitten die aan zijn kleding en aan de vacht van de hond bleven hangen. Hij onderzocht de klitten en ontdekte dat deze kleverige vruchten honderden kleine haakjes hebben, waarmee ze zich vastgrijpen aan kleding. Hij zag mogelijkheden om een sluitingssysteem tussen twee kledingstukken te ontwikkelen, dat hij in 1951 patenteerde onder de naam velcro. In Nederland werd dit product bekend als klittenband en in het Engels als hook and loop fastener.

De uitvinding van Mestral werd in het begin met veel scepsis ontvangen, maar vanaf 1957 kwam de productie op gang. Klittenband bestaat uit twee lagen: een laag met kleine haakjes en één met kleine lusjes. Bij aandrukken van de twee lagen haken de haakjes zich in de lusjes. Het gebruik van klittenband kreeg een grote vlucht door de Apolloprojecten: het materiaal kon goed gebruikt worden om pakken te sluiten en weer gemakkelijk te openen. Naast de bekende vorm met kunststoffen bestaat er ook klittenband dat van verenstaal is gemaakt. Dat is sterk en flexibel en is ook bestand tegen hoge temperaturen.

Pastinaak

De onderdelen van de klitten worden op verschillende manieren gebruikt door de mens. De penwortel van de jonge planten is eetbaar, maar dat gebeurt in Nederland niet vaak meer. In Azië wordt deze groente wel veel gegeten. De smaak lijkt op die van pastinaak. In Chinese supermarkten worden de wortels verkocht onder de naam burdock. Als de planten gaan bloeien, worden de penwortels vlezig en minder goed eetbaar. De wortels worden geoogst in de late zomer tot de herfst van het eerste levensjaar De jonge penwortels kunnen langzaam gegaard worden in een oven. Er kan puree of soep van gemaakt worden.

In het Verenigd Koninkrijk wordt een frisdrank verkocht, waarin paardenbloemen en klitten zijn verwerkt onder de naam Dandelion and burdock. Vroeger, voordat hop werd gebruikt, werd klittenwortel gebruikt als stof om bier bitter te doen smaken.

In de traditionele geneeskunde in Azië, Europa en Noord-Amerika wordt de klit ook gebruikt. Gedroogde delen van de plant worden gebruikt als plasmiddel en als middel om bloed te zuiveren. De zaden van de grote klit worden in de traditionele Chinese geneeskunde gebruikt onder de naam niubangzi.

Ontstekingsremmend

De kliswortel wordt zowel inwendig als uitwendig toegepast bij slijmvliesontstekingen, aandoeningen van het bewegingsstelsel (artritis, arthrose, jicht en ischias), huidaandoeningen, blaasontstekingen, nierstenen en overmatige gasvorming en obstipatie in het darmkanaal. Olie gemaakt van de klit wordt gebruikt in Europa bij de behandeling van de hoofdhuid.

Hoewel er nog veel onderzoek moet worden gedaan naar de klit, lijkt wetenschappelijke onderzoek de werkingen van middelen uit de klit te ondersteunen. Bij laboratoriumonderzoek bleekt een extract van de kliswortel ontstekingsremmend en anti-allergeen te zijn. Daarbij werden bepaalde immuunreacties door dit extract onderdrukt. Kliswortels bevatten de prebiotica (voedingsvezels) FOS, IOS en Inuline. Bij muizen, waarbij op een kunstmatige wijze de darmaandoening Colitis ulcerosa was opgewekt, werd de antibacteriële werking van de kliswortel ook aangetoond.

 In de zomer van 2020 kunt u één of meer planten van de gewone klit in de Snippendaaltuin vinden. De vruchten zullen in het voorjaar gezaaid worden.

Literatuur

Arctium
https://en.wikipedia.org/wiki/Arctium

Arctium lappa
https://www.detoxacademy.nl/grote-klit-arctium-lappa-geneeskrachtig/

George de Mestral
https://en.wikipedia.org/wiki/George_de_Mestral

Grote Klit
https://www.botanischetuinen.nl/planten/plant/113/arctium-lappa/

Huang, T-C., Tsai, S-S., Liu, L-F., Liu, Y-L., Liu, H-J. & Chuang, K-P. (2010).
Effect of Arctium Lappa L. in the dextran sulfate sodium colitis mouse model.
World Journal of Gastroenterology. September 7; 16(33): 4193-4199. Baishideng Publishing Group Co.

Klit
https://nl.wikipedia.org/wiki/Klit

Klittenband
https://nl.wikipedia.org/wiki/Klittenband

 
Sohn, E-H., Jang, S-A., Yoo, H., Sulkyoung Park, Kang, S-C., Lee, C-H. & Kim, S-Y. (2011).
Anti- allergic and anti-inflammatory effects of butanol extract from Arctium Lappa L.
Clinical and Molecular Allergy, 9:4. BioMedCentral.

Deze pagina is nieuw aangemaakt op woensdag 12 februari 2020.