Een ingekorte versie van dit artikel verscheen eerder in de Hortuskrant van maart 2012

Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Bedektzadigen
Clade	Eenzaadlobbigen
Clade	Commeliniden
Orde	Arecales
Familie	Arecaceae (Palmenfamilie)
Onderfamilie	Coryphoideae
Geslacht	Bismarckia
Soort	Bismarckia nobilis (Bismarckpalm)

Taxonomische indeling van de Bismarckpalm

In de pas gerestaureerde Palmenkas groeit de Bismarck palm. Niet heel zeldzaam maar wel een prachtpalm.

De Bismarck-palm (Bismarckia nobilis) is genoemd naar de bekende kanselier Bismarck uit de negentiende eeuw, die Duitsland heeft samengevoegd. 
De palm is afkomstig van Madagaskar, het grootste eiland van de wereld na Groenland, Borneo en Nieuw Guinea. Madagaskar herbergt een groot aantal soorten uit de palmenfamilie (Arecaceae). Op het eiland komen 170 palmensoorten voor (het veel grotere continent Afrika heeft er slechts 65), waarvan 165 soorten endemisch zijn, dat wil zeggen dat deze soorten alleen in Madagaskar voorkomen.

   De Bismarck palm, die in de Palmenkas van de Hortus staat, gefotografeerd in juni 2012

    De Bismarck palm, die in de Palmenkas van de Hortus staat, gefotografeerd in december 2011

  Een blad van de Bismarckpalm

Vuurvaste palm

Bismarckia nobilis groeit in  Madagaskar in het savannelandschap, dat van de centrale plateaus naar de west- en de noordwestkust van het eiland afloopt. Dit grazige landschap ontstond door het regelmatig afbranden van de natuurlijke vegetatie ten behoeve van de landbouw. De Bismarck palm, de reizigersplant (Ravenala madagascariensis) en de tapia (Uapaca bojeri) zijn redelijk vuurresistent en zijn daardoor belangrijke onderdelen van deze grazige secundaire vegetatie geworden. Onderstaande foto's tonen de landschappen waar de groene variëteit (langs de RN 34 van Mihandrivazo naar Malaimbandy) en de grijze variëteit (langs de RN 7 van Ihosy naar Toliara) voorkomen.

   Landschap langs de RN 34 van Mihandrivazo naar Malaimbandy met de groene varieteit van de Bismarckpalm

   Een Bismarckpalm van de groen varieteit langs de RN 34

    Landschap langs de RN 7 van Ihosy naar Toliara met de zilvergrijze varieteit.

   Een Bismarckpalm van de grijze varieteit langs de RN 7

De Bismarckpalm is niet bedreigd, omdat hij wijdverspreid voorkomt en overal in redelijke aantallen..

Nuttig & sierlijk

In Madagaskar wordt de Bismarckpalm ‘satra’ of ‘satrapotsy’ naar het gelijknamige dorp in Madagascar genoemd. Maar ook de naam 'badika' wordt gebruikt.  De palm wordt veel door de mensen gebruikt. De stammen worden afgevlakt en de planken daarvan kunnen dienst doen als schutting, en van bladeren worden daken en manden gemaakt.

Bij restaurant Badika aan RN 35 (Antsirabe- Morondava) zijn de palen, die het dak stutten, afkomstig van deze palm. Het dak is gemaakt van de palmbladeren, maar dit werd op het moment van fotograferen (april 2012) gerenoveerd. De oude en de nieuwe palmbladeren lagen buiten tegen het restaurant te wachten. Helaas is dit restaurant een aantal jaren daarna afgebrand.

  De buitenkant van restaurant ´Le Badika´ langs de RN 34. Helaas is dit restaurant enkele jaren geleden afgebrand.

   Het interieur van restaurant 'Le Badika'

  De oude bladeren, die van het dak van 'Le badika' kwamen.

   De nieuwe bladeren van de Bismarckpalm, die op het dak van 'Le badika' gelegd gaan worden,

Buiten Madagaskar wordt deze palm veel gekweekt voor zijn sierwaarde. Hij groeit goed in (sub)tropische streken en verdraagt vochtige tot droge omstandigheden. Daardoor is hij verspreid in grote delen van de wereld.

Waaiervormige bladeren

Het geslacht Bismarckia is een monotypisch geslacht: het bevat alleen de soort Bimarckia nobilis. Deze soort vormt vanuit de bovenkant van de stam waaiervormige, verdeelde ronde bladeren. De bladeren zijn voor een derde van de afmetingen verdeeld in twintig of meer delen, die zilver grijs zijn of groen. Uitgegroeide bladeren kunnen een diameter van drie meter hebben.
De Bismarck palm is tweehuizig, dat betekent dat de mannelijke voortplantingsorganen (meeldraden) en vrouwelijk voortplantingsorganen (stamper) op verschillende planten zitten. De vrouwelijke bloemen worden door zowel wind als insecten bestoven.

Literatuur

Palmweb
www.palmweb.org

Bismarckia- Wikipedia, the free encyclopedia
en.wikipedia.org/wiki/Bismarckia

Palmenfamile- Wikipedia
nl.wikipedia.org/wiki/Palmenfamile

John Dransfield and Henk Beentje
The Palms of Madagascar
Royal botanic gardens Kew and the international Palm Society, 1995

 

Stevens, P.F. (2001 en later).
Angiosperm Phylogeny Website, Version 14, July 2017
http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/